Ιστορία της Πόλης

Η κοινότητα Περάματος συστάθηκε στις 7.5.1933 (ΦΕΚ 109Α), ενώ αναγνωρίστηκε σε Δήμο στις 19.4.1963 (ΦΕΚ 45Α). Αρχικά ο οικισμός Νέον Ικόνιο αποσπάστηκε από το Δήμο Πειραιώς και προσαρτήθηκε στην κοινότητα (18.1.1934 ΦΕΚ 22Α), το 1937 προσαρτήθηκε στο γειτονικό Δήμο του Αγίου Γεωργίου (23.9.1937 ΦΕΚ 371Α) για να επιστρέψει ξανά το 1966 (16.11.1966 ΦΕΚ 254Α). Από τις αρχές του 20ου αιώνα και ως τη δεκαετία του 1930 η περιοχή του Περάματος λειτουργούσε ως εξοχικό προορισμός του Πειραιά. Η παρουσία του ΟΛΠ και η εγκατάσταση των ναυπηγείων και των εταιρειων πετρελαιοειδών στη περιοχή άλλαξαν τις χρήσεις του χώρου επηρεάζοντας καθριστικά την οικιστική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής.

Παλιές κατοικίες υπάρχουν μόνο στο δυτικό άκρο, στη νότια πλαγιά του λοφίσκου όπου σήμερα έχει χτιστεί το σχολικό συγκρότημα που περιλαμβάνει το 1ο και 3ο Γυμνάσιο και το 1ο Λύκειο. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι συνδέονταν με την δραστηριότητα του υποτυπώδους πορθμείου που λειτουργούσε από τον 17ο αιώνα για τη μεταφορά εμπορευμάτων, ζώων και ανθρώπων από και προς τη Σαλαμίνα. Συστηματικότερη οικιστική ανάπτυξη σημειώθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Η πλειονότητα των προσφύγων εγκαταστάθηκε σε πρόχειρα οικήματα Δεν υπήρξε χρηματοδότηση ή διανομή γης και υλικών. Το 1926 εγκαταστάθηκαν προσωρινά σε σκηνές 200 οικογένειες προερχόμενες από το Φανάρι της επαρχίας Δέρκων, αφού πρώτα στάλθηκαν για ιατρικές εξετάσεις στο Λοιμοκαθαρτήριο που βρισκόταν στο νησάκι του Αγίου Γεωργίου, μεταφέρθηκαν προσωρινά στη Καλαμάτα και στη συνέχεια επέστρεψαν στο Πέραμα. Μετά εγκαταστάθηκαν σε προκατασκευασμενες κατοικίες που δημιουργήθηκαν από γερμανικά παραπήγματα, μέρος της γερμανικής αποζημίωσης για τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Στα παραπήγματα αυτά εγκαταστάθηκαν και άλλες προσφυγικές οικογένειες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Ο συνοικισμός αυτός ονομάστηκε Αλιευτικός Συνοικισμός Προσφύγων Περάματος επαρχίας Δέρκων. Όπως φαίνεται και από το όνομα η αλιεία αποτελούσε την κύρια ασχολία των κατοίκων.

Στα 1926-1927 μετεγκαταστάθηκαν οι ταρσανάδες από την περιοχή του Άγιου Διονυσίου Πειραιά, μετά τη διαπλάτυνση του κεντρικού λιμανιού. Στη βόρεια πλευρά του χώρου των ναυπηγείων, στη σημερινή οδό Νεωρίων, χτίστηκαν τα σπίτια των ναυπηγών η πλειονότητα των οποίων καταγόταν από τα Δωδεκάνησα και τη Μικρά Ασία Ανατολικότερα των δύο άλλων συνοικισμών προς το Κερατσίνι, το 1928 εγκαθίστανται πρόσφυγες από το Ικόνιο (Κόνια) και τη Σπάρτη της Σμύρνης. Αρχικά δεν ήταν περισσότερες από 10 οικογένειες, γρήγορα όμως αυξήθηκαν. Ο συνοικισμός αυτός ονομάστηκε Νέο Ικόνιο και όπως ήδη αναφέρθηκε άνηκε διοικητικά στο Δήμο Πειραιά έως το 1934 ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε αποσπαστεί στο Δήμο Κερατσινίου.

Βόρεια του αρχικού οικισμού, τις δεκαετίες 1960-1970 αναπτύχθηκε οικισμός αυθαιρέτων (Άνω Πέραμα), τα οποία κατέλαβαν έκταση του ΟΔΔΕΠ. Τα αυθαίρετα αυτά κτίσματα (παράγκες-παραπήγματα), μετατράπηκαν σε κανονικές μόνιμες κατασκευές και εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης. Η σχετική πολεοδομική μελέτη εγκρίθηκε το 1993, κατόπιν γνωμοδότησης του Συμβουλίου της Επικρατείας το οποίο αναγνώρισε την ένδεια και την απόλυτη ανάγκη στέγασης των κατοίκων των αυθαιρέτων. Οι κάτοικοι του Άνω Περάματος απέκτησαν παραχωρητήρια των καταπατηθέντων οικοπέδων μετά την παραχώρηση των κτημάτων του ΟΔΔΕΠ στο ελληνικό δημόσιο.

Βιβλιογραφία:

Ελίζα Παπαδοπούλου και Γ. Μ. Σαρηγιάννης, Συνοπτική έκθεση για τις προσφυγικές περιοχές του Λεκανοπεδίου Αθηνών, Αθήνα, ΕΜΠ, 2006.
Γιάννης Παπαοικονόμου, Πέραμα μικρή συμβολή στην ιστορία του, Αθήνα, Εκδόσεις Ποιήματα των Φίλων, 2004.